Ἄγνωστες σελίδες Ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας τῆς Ἐπισκοπῆς Σκιάθου καὶ Σκοπέλου

                       Οἱ παλαιές κι ἄγνωστες ἐνορίες στά νησιά Σκιάθο καί Σκόπελο   Ἐ πί τῶν ἡμερῶν τοῦ τελευταίου Ἐπισκόπου Σκιάθου καί Σκ...

                       Οἱ παλαιές κι ἄγνωστες ἐνορίες στά νησιά Σκιάθο καί Σκόπελο

 Ἐπί τῶν ἡμερῶν τοῦ τελευταίου Ἐπισκόπου Σκιάθου καί Σκοπέλου Εὐγενίου (1794-1842) στά νησιά τῶν Βορείων Σποράδων, τή Σκιάθο δηλαδή, τή Σκόπελο καί τά Λιαδρόμια ἤ  Ἁλόννησο, ὑπῆρχαν συνολικά δεκαοκτώ ἐνορίες ἤ Μαχαλάδες, ὅπως ἀναφέρονται καί στό Κατάστιχό τοῦ ἐν λόγῳ Ἀρχιερέως.
 Πιό συγκεκριμένα, στή Σκιάθο ἦταν τέσσερεις, στή Χώρα τῆς Σκοπέλου ἕντεκα στή Γλώσσα μία καί μία στό Κλῆμα. Τέλος, μία ἐνορία ὑπῆρχε καί στό παλιό Χωριό τῆς Ἁλοννήσου.
Ἀπό πλευρᾶς ἐφημερίων οἱ ἐνορίες ἦταν ὅλες σχεδόν πληρωμένες ἀπό ἕνα ἤ καί δύο ἱερεῖς, ὡς ἐπί τό πλεῖστον "κοσμικῶν", ὅπως ἀναφέρονται οἱ ἔγγαμοι καί μάλι-στα ἐντοπίων. Μόνο στή Γλώσσα καί στό Κλῆμα ἱερουργοῦσαν δύο ἱερομόναχοι: ὁ ἕνας, ὁ ἱερομ. Ἀντώνιος πού ἦταν πάροικος ἁγιορείτης και κατήγετο ἀπό τά Ἄγραφα κι ὁ ἄλλος, ὁ ἱερομ. Γαβριήλ ἀπό τίς Σοφάδες. Στή Χώρα τῆς Σκοπέλου, στήν ἐνορία τῆς Φανερωμένης, πού ὑπῆρξε παλαιό Μετόχιο τῆς ἁγιορειτικῆς Μονῆς τοῦ Διονυσίου, συναντοῦμε μέχρι τό 1875 περίπου τόν παπα-Δημήτριο, πάροικο ἀπό τή Χαλκιδική, ἐνῶ στήν ἐνορία τοῦ ἁγίου Μερκουρίου ἐφημέριος διετέλεσε μέχρι τό 1832-33 ὁ ἁγιορείτης ἱερο-μόναχος Μακάριος ὁ ἁγιογράφος, ἀπό τή Γαλάτιστα τῆς Χαλκιδικῆς, μετέπειτα ἐκκλη-σιάρχης τοῦ Πρωτάτου.
Στή Σκιάθο μέχρι τό 1830 ὑπῆρχαν τέσσερεις ἐνορίες. Δύο στό Κάστρο, στήν "παλαιάν τῆς νήσου πολίχνην", ὅπως λέει κι ο  Παπαδιαμάντης  καί δύο στή νέα πόλη πού δημιουργήθηκε  καί ὑπάρχει μέχρι σήμερα. Ἔτσι σιγά-σιγά οἱ ἐνορίες τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ αγίου Νικολάου στό Κάστρο ἄρχισαν νά ἐγκαταλέιπονται. Ποῦ καί ποῦ τούς λειτουργοῦσαν οἱ ἐφημέριοι τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν καί τῆς Παναγίας τῆς Λιμνιᾶς, τῶν ἐνοριῶν δηλαδή τῆς νέας πόλης τῆς Σκιάθου. Μέ τήν ἀνατολή τοῦ 20ου αἰ. οἱ ἐνορίες τοῦ Κάστρου ξεχάστηκαν κι ἀπόμειναν μόνο στή μνήμη τῶν ὅσων μέ ἱερό δέος καί σεβασμό στίς ρίζες τους προσέρχονται ν᾿ ἀνάψουν τά καντήλια, νά θυμιάσουν, νά προσευχη-θοῦν, ἀλλά καί νά λειτουργήσουν ἀναμιμνησκόμενοι «τάς πρότερον ἡμέρας»
Στή γειτονική Σκόπελο, καί μάλιστα στή Χώρα της, ὑπῆρχαν μέχρι τά πρῶτα χρόνια τοῦ 20οῦ αἰ.  ἕντεκα μέ δώδεκα ἐνορίες.Αὐτές ἦταν οἰ ἑξῆς:
Γέννησις τοῦ Χριστοῦ (Μητροπολιτικός), Παναγία τοῦ Πύργου, ἅγιος Ἀθανάσιος, ἅγιος Παντελεήμων, Τρεῖς Ἱεράρχες, Παναγία Παπαμαλετίου ἤ Παναγία τοῦ Μελετίου, ἅγιος Σπυρίδων, Παναγία Φανερωμένη, ἅγιος Νικόλαος, ἅγιος Μιχαήλ Συνάδων, ἅγιος Μερκούριος καί Παναγία Ἐλευθερώτρια.
Μέ τόν Περί Ἐνοριῶν Νόμο (ἀρ. 3596/1910, ΦΕΚ ἀρ.93/1910) καί φυσικά μέ τήν κοίμηση πολλῶν ἀπό τούς παλαιούς ἐφημερίους, οἱ μικρότερες ἐνορίες ἀποροφήθηκαν ἀπό τίς μεγαλύτερες σέ ἀριθμό ἐνοριτῶν. Ἔτσι οἱ ἐνορίες τῆς Παναγίας τοῦ Πύργου καί τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου στό Κάστρο  καταργήθηκαν καί οἱ ἐνορίτες τους  συγχωνεύτηκαν στήν πλησιέστερη καί ἀριθμητικά σέ ἐνορίτες μεγαλύτερη, πού ἦταν η ενορία τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ. Τό ἴδιο ἔγινε καί μέ τήν ἐνορία τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν πού συγχωνεύηκε στήν πλησιέστερη καί μεγαλύτερη ένορία τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος, τοῦ ἁγίου Σπυρίδωνος πού συγχωνεύτηκε στήν Παναγία τοῦ Παπαμελετίου καί, τέλος οἱ ἐνορίες τοῦ ἁγίου Μιχαήλ, τοῦ ἁγίου Νικολάου καί τοῦ ἁγίου Μερκουρίου περί τά τέλη τοῦ 19ου αἰ. συναντοῦμε καί τήν ἐνορία τῆς Παναγίας τῆς Ἐλευθερώτριας-, πού συγχωνεύτηκαν στήν ἐνορία τῆς Φανερωμένης. Ἔτσι, κλείνει μιά παλιά σελίδα τῆς τοπικῆς μας ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας, πού σήμερα, ὡστόσο, συντηρεῖται μόνο στίς συνειδήσεις τοῦ Ὀρθοδόξου πληρώματος, καθώς στή Χώρα τῆς Σκοπέλου μπορεῖ νά συγχωνεύτηκαν οἱ μικρότερες ἀπό τίς μεγαλύτερες ἐνορίες, ὅμως  δέν ξεχάστηκαν καί συνεχίζουν νά τιμῶνται μέ διάκριση καί σεβασμό ἀπ᾿ τόν πιστό λαό...

    Σημείωση: Θεώρησα καλό νά μή γεμίσω τό κείμενο μέ ὑποσημειώσεις-παραπομπές, ἀλλά νά παραθέσω μιά σύντομη βιβλιογραφική ἐνημέρωση γιά τόν ἐνδιαφέρομενο ἐρευνητή.

1. π. Κ. Ν.Καλλιανός, Ἐνοριακοί Ναοί καί ἐφημέριοι στή ν. Σκόπελο τό 1833, Ἀθήνα 1986 (ἀνατύπωση ἀπό τόν ΕΦΗΜΕΡΙΟ)
2. π. Κ.Ν.Καλλιανός, Ἡ Διαθήκη τοῦ Ἐπισκόπου τῆς Σκοπέλου Εὐγενίου, Θεσσαλικό Ἡμερολόγιο τ.37(2000),241-262
3. Ἰω.Ν.Φραγκούλας, Οἱ ἐνοριακοί ναοί τῆς Σκιάθου, Βόλος 1998
4. Ἀρχεῖο Ἐπισκοπικοῦ Ἐπιτρόπου Σκοπέλου

 π. Κων. Ν. Καλλιανός

                                                 Παναγία του Πύργου (Σκόπελος)

                                                        Άγιος Παντελεήμων (Σκιάθος)

         
                                                     Άγιοι Ανάργυροι (Ν.Κλήμα)

                                                   Κοίμηση της Θεοτόκου (Γλώσσα)