Οι θερινές οι Κυριακές στο παλιό το Κλήμα...

Εἶ­ναι, ἀ­σφα­λῶς, δύ­σκο­λο στὶς μέ­ρες μας νὰ μπο­ρέ­σει ὁ γρα­πτὸς ὁ λό­γος νὰ ἰ­χνο­γρα­φή­σει στιγ­μὲς πε­ρα­σμέ­νες, τοῦ χθὲς τὶς πα­σ...

Εἶ­ναι, ἀ­σφα­λῶς, δύ­σκο­λο στὶς μέ­ρες μας νὰ μπο­ρέ­σει ὁ γρα­πτὸς ὁ λό­γος νὰ ἰ­χνο­γρα­φή­σει στιγ­μὲς πε­ρα­σμέ­νες, τοῦ χθὲς τὶς πα­σί­χα­ρες στιγ­μὲς ποὺ ἐ­πι­μέ­νουν νὰ δρο­σί­ζουν τὴν ψυ­χὴ σὲ και­ροὺς φρυγ­μέ­νους, ὅ­πως εἶ­ναι οἱ ση­με­ρι­νοί. Ἔ­τσι, οἱ πε­ρι­γρα­φὲς ἂν καὶ  θὰ εἶ­ναι λει­ψές, ὡ­στό­σο θὰ δι­α­κρα­τοῦν ψήγ­μα­τα ἱ­κα­νὰ ἀ­πὸ ἕ­να και­ρὸ ποῦ πά­ει νὰ ξε­χα­στεῖ. Γι’ αὐ­τὸ καὶ προ­σπα­θῶ νὰ πα­ρου­σιά­σω αὐ­τὰ ποῦ ἔ­ζη­σα, γιὰ νὰ μπο­ρέ­σει κι ὁ κά­θε κα­λο­προ­αί­ρε­τος ἀ­να­γνώ­στης νὰ βρεῖ μέ­σ’ ἀ­πὸ τὰ ση­μά­δια τοῦ χθὲς τὸ δρό­μο,  ὁ­ποῦ θὰ τὸν ὁ­δη­γή­σει σὲ λει­μῶ­νες εὐ­σπλα­χνί­ας καὶ εἰ­ρή­νης.

Ὅ­μως ὁ λό­γος μου εἶ­ναι γιὰ τὶς κα­λο­και­ρι­νὲς τὶς Κυ­ρια­κὲς στὸ Πα­λιὸ τὸ Κλῆ­μα, πρὶν ἀ­πὸ μι­σὸ αἰ­ώ­να...Καὶ πι­στεύ­ω ὅ­τι τὰ ὅ­σα δι­η­γη­θῶ θὰ θυ­μί­σουν σὲ ἀρ­κε­τοὺς Κλη­μα­τια­νοὺς πολ­λά, ποὺ ἴ­σως κά­ποι­α νὰ εἶ­ναι καὶ λη­σμο­νη­μέ­να.

Αὐ­τὸ, λοι­πὸν, ποῦ κυ­ρι­αρ­χοῦ­σε τὶς Κυ­ρια­κές του κα­λο­και­ριοῦ στὸ χω­ριό μας ἦ­ταν ἡ πα­ρου­σί­α τῶν ἐρ­γα­τῶν ποὺ δού­λευ­αν τό­τε ὡς ρη­τι­νο­συλ­λέ­κτες, «στὰ πεύ­κια» δη­λα­δή, κα­τὰ τὴ ντο­πι­ο­λα­λιά. Δου­λιὰ τους δὲ ἦ­ταν νὰ « πε­λε­κᾶ­νε»  τὰ πεῦ­κα μὲ « τοῦ σκι­πάρν’»  προ­σε­χτι­κὰ καὶ μὲ  ἐ­πι­τη­δει­ό­τη­τα, νὰ το­πο­θε­τοῦν τὰ « κου­βού­λια» καὶ νὰ πε­ρι­μέ­νουν μέ­χρι νὰ γε­μί­σουν, γιὰ νὰ πε­ρά­σουν με­τὰ ἀ­πὸ μέ­ρες μὲ τὴ « σκουν­τά­βλα», νὰ τὰ μα­ζέ­ψουν καὶ νὰ φέ­ρουν τὴ ρε­τσί­να στὰ λε­γό­με­να « γι­α­τά­κια».

Οἱ ἐρ­γά­τες αὐ­τοὶ ἦ­ταν ἐ­πὶ τὸ πλεῖ­στον Λι­α­δρο­μί­τες, για­τί τὰ ντό­πια τὰ χέ­ρια ἦ­ταν λι­γο­στά. Φυ­σι­κὰ ὑ­πῆρ­χαν καὶ Εὐ­βοι­ῶ­τες, ἀλ­λὰ λι­γό­τε­ροι ἀ­πὸ τοὺς Ἁ­λον­νή­σιους.

Οἱ πε­ρισ­σό­τε­ροι ἀ­πὸ τοὺς Λι­α­δρο­μί­τες μέ­να­νε σὲ κα­λύ­βες, σὲ πε­ρι­ο­χὲς ἀρ­κε­τὰ μα­κρυ­νὲς ἀ­πὸ τὸ χω­ριό, ὅ­πως « Τσ’ Στι­φὰν», « Αὐ­γέ­ρ’», «Ζ’Κουπρισά»  κ. α.  Αὐ­το­κί­νη­τα δὲν ὑ­πῆρ­χαν τό­τε οὔ­τε δα­σι­κοὶ δρό­μοι εἶ­χαν ἀ­νοι­χτεῖ, γι’ αὐ­τὸ, τὸ μό­νο μέ­σο ποὺ εἶ­χαν στὴ δι­ά­θε­σή τους, γιὰ νὰ ἐ­ξυ­πη­ρε­τη­θοῦν,  ἦ­ταν τὸ μου­λά­ρι καὶ τὸ γα­ϊ­δου­ρά­κι. Πρέ­πει δὲ νὰ ὑ­πο­γραμ­μι­στεῖ με­τ’ ἐμ­φά­σε­ως, μά­λι­στα, με­γά­λης, πὼς οἱ ἐρ­γά­τες αὐ­τοὶ ὑ­πῆρ­ξαν ταυ­τό­χρο­να καὶ οἱ φύ­λα­κες τῶν δα­σῶν, ποὺ τὰ προ­σε­χαν, για­τί ξέ­ρα­νε, ὅ­τι ἀ­πὸ κεῖ τρώ­γα­νε ψω­μί.

Κά­θε Κυ­ρια­κὴ, λοι­πὸν, ἄ­φη­ναν τὴ μο­να­ξιὰ τους οἱ «ρε­τσι­νά­δες»  καὶ κα­τέ­βαι­ναν στὸ χω­ριό. Ἔρ­χον­ταν μὲ τὰ πό­δια οἱ πε­ρισ­σό­τε­ροι, βα­δί­ζον­τας μά­λι­στα δυ­ὸ καὶ πα­ρα­πά­νω ὧ­ρες. Ξε­κι­νοῦ­σαν τὴν αὐ­γὴ καὶ μό­λις ἔ­πε­φτε ὁ ἥ­λιος, ἀρ­γὰ τὸ ἀ­πό­γευ­μα, ξα­να­γύ­ρι­ζαν στὴ σι­ω­πὴ τοῦ δά­σους.

Οἱ ἐ­πι­σκέ­πτες αὐ­τοὶ ἦ­ταν κυ­ρί­ως Λι­α­δρο­μί­τες καὶ λι­γό­τε­ρο Εὐ­βοι­ῶ­τες. Πι­στεύ­ω δὲ νὰ μοῦ συγ­χω­ρε­θεῖ, για­τί θὰ μι­λή­σω γιὰ τοὺς πρώ­τους, ποὺ τοὺς θυ­μᾶ­μαι κα­λύ­τε­ρα, ἀ­φοῦ ἦ­ταν καὶ οἱ πε­ρισ­σό­τε­ροι.

Οἱ Λι­α­δρο­μί­τες, λοι­πόν, ἦ­ταν ἁ­πλο­ϊ­κοί, λι­γο­μί­λη­τοι, μὲ τὸ ση­μά­δι τῆς πί­κρας, ἀ­πὸ τὴ σκλη­ρὴ βι­ο­πά­λη, χα­ραγ­μέ­νο στὸ πρό­σω­πό τους. Εἶ­χαν ὅ­μως μιὰ πε­ρί­ερ­γη ἀρ­χον­τιὰ καὶ μιὰ ἐ­ξί­σου κρυμ­μέ­νη ἀ­ξι­ο­πρέ­πεια, ἀλ­λὰ καὶ ντρομ­πο­σύ­νη. Φο­ροῦ­σαν λι­τὰ καὶ ἁ­πλὰ ροῦ­χα- πάν­τα κα­θα­ρά, ἐ­νῶ ὅ­ταν μι­λοῦ­σαν ἔ­λε­γες ὅ­τι τρα­γου­δοῦ­σαν. Εἶ­χε δη­λα­δὴ ἡ φω­νὴ τοὺς μιὰ μου­σι­κό­τη­τα ποὺ τὴ χαι­ρό­σουν: « Ἐ! μπάρ­μπα Ν(ι) κου­λάκ...» καὶ τὸ τε­λευ­ταῖ­ο γράμ­μα τῆς συλ­λα­βῆς τεν­τω­νό­ταν μὲ ἕ­να ἦ­χο πρω­τό­γο­νο, ὡ­στό­σο ἀ­λη­θι­νὸ καὶ γνή­σιο. Ὅ­ταν δὲ περ­νοῦ­σαν ἀ­πὸ δί­πλα σου, νό­μι­ζες πὼς ἐ­κό­μι­ζαν τὸ φρέ­σκο ἀ­έ­ρα τοῦ δά­σους, τὸν μυ­ρω­μέ­νο πεῦ­κο καὶ φα­σκό­μη­λο.

Συ­νή­θως μα­ζεύ­ον­ταν ἔ­ξω ἀ­πὸ τὸ μα­γα­ζὶ τῆς θειᾶς Εὐ­αν­θί­ας ἢ στὰ ἄλ­λα μα­γα­ζιὰ τοῦ χω­ριοῦ, γιὰ νὰ κά­μουν τὶς προ­μή­θει­ές τους γιὰ τὴ βδο­μά­δα ποῦ ἄρ­χι­ζε, ἀλ­λὰ καὶ νὰ λο­γα­ρια­στοὺς μὲ τὰ ἀ­φεν­τι­κὰ στὰ ὁ­ποῖ­α δού­λευ­αν τό­τε.

Δὲν ξέ­ρα­νε πολ­λὰ γράμ­μα­τα ἢ ἦ­ταν κι ἀ­γράμ­μα­τοι πολ­λοὶ ἀ­π’ αὐ­τούς. Ὅ­μως εἶ­χαν μιὰν εὐ­στρο­φί­α καὶ μιὰ σο­βα­ρό­τη­τα στὸ λό­γο τους, ποῦ ἀ­πέ­πνε­ε σε­βα­σμὸ καὶ ἐν­τι­μό­τη­τα. Μι­λοῦ­σαν μά­λι­στα μιὰ γλώσ­σα μὲ φρά­σεις πε­ρί­ερ­γες γιὰ μᾶς, ἀλ­λὰ τό­σο ση­μαν­τι­κὲς γιὰ τὸν ἀ­φτι­α­σί­δω­το Ἕλ­λη­να λό­γο, ποὺ κα­λὸ θὰ ἦ­ταν νὰ ἀ­να­λυ­θοῦν κά­πο­τε, ἀ­φοῦ ἀ­πο­θη­σαυ­ρι­στοῦν.

Αὐ­τοὶ οἱ ἄν­θρω­ποι, λοι­πὸν, γέ­μι­ζαν τὶς Κυ­ρια­κὲς στὸ χω­ριό μας μὲ τὴν πα­ρου­σί­α τους καὶ τὴν ὅ­ποι­α τοὺς προ­σφο­ρά. Κά­πο­τε...Πρὶν ἀ­πὸ σα­ραν­τα­πέν­τε- πε­νήν­τα χρό­νια. Ὅ­πως τὴ γέ­μι­ζαν καὶ κά­ποι­οι ἄλ­λοι ἀ­κό­μα , ποὺ θρυμ­μά­τι­ζαν τὴ μο­νο­το­νί­α μὲ τὴν πα­ρου­σί­α τους. Κι αὐ­τοὶ ἦ­ταν ὁ τα­χυ­δρό­μος καὶ ὁ πα­γω­τα­τζής, ποὺ ἔρ­χον­ταν ἀ­πὸ τὴ Γλώσ­σα, ἀ­πο­με­σή­με­ρα. Ὁ πρῶ­τος γιὰ νὰ κο­μί­σει ἐλ­πί­δες καὶ ὄ­νει­ρα κλει­σμέ­να σὲ ἑ­φτα­σφρά­γι­στα φά­κε­λα μὲ κεῖ­να τὰ πα­ρά­ξε­να τὰ γραμ­μα­τό­ση­μα, κι ὁ ἄλ­λος γιὰ νά σκορ­πί­σει τὴ χα­ρὰ στὰ παι­διὰ μὲ κεῖ­νο τὸ πα­γω­τὸ χω­νά­κι, τὸ χει­ρο­ποί­η­το πα­γω­τὸ ποὺ μο­σχο­μύ­ρι­ζε βα­νί­λια..

   Ἀ­κό­μα σερ­για­νᾶ θα­ρεῖς ἡ ψη­λό­κορ­μη πα­ρου­σί­α τοῦ τα­χυ­δρό­μου μέ­σα στὰ σο­κά­κια, τὰ θε­ρι­νὰ τ᾿ ἀ­πο­με­σή­με­ρα τῆς Κυ­ρια­κῆς. Οἱ κου­βέν­τες τοῦ στε­ρε­ό­τυ­πες:  « κα­λῶς τὰ δέ­χτ᾿ κεις» κι ἔ­δι­νε τὸ γράμ­μα ἀ­πὸ τὸν ξε­νι­τε­μέ­νο. Γράμ­μα ποὺ τὸ πε­ρί­με­νε ὁ πα­τέ­ρας, ἡ σύ­ζυ­γος, ἡ ἀ­δελ­φή, ἀλ­λὰ καὶ ὁ φί­λος. Για­τί δὲν ἦ­ταν καὶ λι­γο­στοὶ αὐ­τοὶ ποὺ ξε­νι­τεύ­ον­ταν στὴν Ἀ­με­ρι­κή, στὴν Αὐ­στρα­λί­α, στὸν Κα­να­δά, ἀλ­λὰ καὶ στὰ βα­πό­ρια, γιὰ νὰ στεί­λουν κομ­μά­τια ἀ­πὸ τὸν κό­πο (καὶ τὴν ψυ­χή τους), ὥ­στε νὰ στα­θεῖ τὸ σπι­τι­κὸ καὶ νὰ γί­νει ἡ προί­κα τῆς ἀ­δελ­φῆς, νὰ βο­λευ­τεῖ τὸ σπί­τι, νὰ ξε­χρε­ω­θεῖ τὸ μα­γα­ζί...Ἔ­τσι ὁ τα­χυ­δρό­μος ἦ­ταν ἐ­κεῖ­νος ποῦ κό­μι­ζε ἐλ­πί­δες, ἀλ­λὰ κά­πο­τε καὶ συμ­φο­ρές, ὅ­ταν στὸ λι­γό­λο­γο γράμ­μα γρά­φον­ταν τὰ κα­κὰ μαν­τά­τα...Τὰ ὅ­ποι­α κα­κὰ μαν­τά­τα.

Ἂν οἱ με­γά­λοι, λοι­πόν, πε­ρί­με­ναν μὲ ἀ­γω­νί­α τὸν τα­χυ­δρό­μο, τὰ παι­διὰ κοί­τα­ζαν πό­τε θὰ ἔρ­θει ἀ­πὸ τὴ Γλώσ­σα ὁ πα­γω­τα­τζὴς μὲ τὸ στα­χτο­κόκ­κι­νο ἐ­κεῖ­νο γα­ϊ­δου­ρά­κι πά­νω στὸ ὁ­ποῖ­ο εἶ­χε φορ­τω­μέ­νη τὴ μη­χα­νὴ τοῦ πα­γω­τοῦ.   

Καὶ δὲν ἦ­ταν ἢ δραχ­μὴ ἢ τὸ πε­νην­τα­ρά­κι ποὺ δί­να­με, ὅ­σο ἡ εὐ­χα­ρί­στη­ση ποῦ παίρ­να­με καὶ ἡ δρο­σιά, ὅ­λη σχε­δὸν ἡ οἰ­κο­γέ­νεια, για­τί μὴ φαν­τα­στεῖ κα­νεὶς ὄ­τι τὸ πα­γω­τὸ τὸ γευ­ό­ταν μό­νον ἕ­νας...

Οἱ θε­ρι­νὲς οἱ Κυ­ρια­κὲς στὸ πα­λιὸ τὸ Κλή­μα εἶ­χαν ἀ­κό­μα καὶ κά­ποι­ες ἄλ­λες χά­ρες, κα­θὼς δὲν ὑ­πῆρ­χε αὐ­τὴ ἡ ἔν­τα­ση τοῦ τω­ρι­νοῦ και­ροῦ, ποῦ εἶ­ναι κλει­σμέ­νη σὲ λί­γες λέ­ξεις, οἱ ὁ­ποῖ­ες ὡ­στό­σο ὡς πε­ρι­ε­χό­με­νό τους ἔ­χουν τὸ ἄγ­χος καὶ τὴ νευ­ρι­κό­τη­τα: « Εἴ­σα­στε γε­μά­τοι»; , ποῦ ἑρ­μη­νεύ­ε­ται:  «ἔ­χε­τε, δη­λα­δὴ, νοι­κι­α­σμέ­να τὰ δω­μά­τια»;  Λέ­ξεις στε­γνὲς καὶ κε­νὲς ἀ­πὸ ἀν­θρω­πιὰ καὶ συ­ναν­τί­λη­ψη. Για­τί χά­νε­ται, ὅ­σο περ­νά­ει ὁ και­ρός, ἐ­κεί­νη ἢ φρά­ση ποῦ λέ­γα­νε π. χ. οἱ κα­τω­χω­ρια­νοὶ (αὐ­τοὶ δη­λα­δὴ ποῦ μέ­να­νε στὸ Κά­τω Κλῆ­μα) ὅ­ταν ἀν­τά­μω­ναν κά­ποι­ον ἀ­πὸ τὸ πά­νω Κλῆ­μα, «Ἀ­ρή, σὰ ντὰ χι­ό­νια, πλιό!».

Τὰ με­ση­μέ­ρια λοι­πὸν στὸ χω­ριὸ ἐ­πι­κρα­τοῦ­σε μιὰ ἡ­συ­χί­α ποὺ μό­νο τὸ μο­νό­το­νο τρα­γού­δι τοῦ τζί­τζι­κα ἀ­κού­γον­ταν, να­νού­ρι­σμα λὲς πρω­τό­τυ­πο καὶ ἐ­ξά­παν­τος ὑ­πο­χρε­ω­τι­κό. Για­τί ἡ­σύ­χα­ζαν οἱ ἄν­θρω­ποι καὶ μό­νο τὸ ἀ­πο­με­σή­με­ρο βγαί­να­νε καὶ πη­γαί­να­νε οἱ ἄν­τρες γιὰ τὰ κα­φε­νεῖ­α ἢ βόλ­τα κα­τὰ τὶς « Κου­κοῦ­λες», καὶ οἱ γυ­ναῖ­κες βγαί­να­νε στὰ πε­ζού­λια νὰ τὰ ποῦ­νε , μέ­χρι νὰ νυ­χτώ­σει...Γιὰ νάρ­θει μιὰ  Κυ­ρια­κὴ, ὅ­που φά­νη­καν γιὰ τε­λευ­ταί­α φο­ρὰ οἱ Λι­α­δρο­μί­τες, ὁ πα­γω­τα­τζὴς κι ὁ τα­χυ­δρό­μος ἀ­πὸ τὴ Γλώσ­σα. Τὰ με­ση­μέ­ρια δὲ ἔ­πα­ψαν νὰ εἶ­ναι ἥ­συ­χα, ἐ­νῶ τὸ να­νού­ρι­σμα μὲ τὴ φω­νὴ τοῦ τζί­τζι­κα ἀν­τι­κα­τα­στά­θη­κε ἀ­πὸ τὸν ἀ­παί­σιο καὶ ἄ­γριο θό­ρυ­βο τῶν μη­χα­νῶν. Ὅ­σο γιὰ τ’ ἀ­πο­με­σή­με­ρα, κι αὐ­τὰ χά­θη­καν, ἀ­φοῦ οἱ μι­κροὶ ὅ­μι­λοι τῶν γυ­ναι­κῶν κα­τα­πον­τί­στη­καν στὰ « κα­νά­λια»  τῶν  τη­λε­πο­τι­κῶν προ­γραμ­μά­των....

π. Κ. Κλη­μα­τια­νός